Ngày 25/4, chị Phùng Bích Dần đưa hai con gái đến casting phim “Đi giữa trời rực rỡ” tại Hà Nội. Sau buổi casting, chị Dần được trợ lý sản xuất của đoàn phim thông báo rằng, con gái chị là V.N.B.A đạt vai Ghến trong phim. Tuy nhiên, sau khi gia đình chị vượt quãng đường 200km để có mặt tại Hà Nội, người này lại nói không cần đến định trang cho vai diễn, gia đình có thể đến thẳng điểm quay tại Cao Bằng vào ngày 18/5, sau đó tham gia quay vào ngày 20/5.

Ngày 17/5, gia đình chị Phùng Bích Dần chủ động đặt xe sớm tới Cao Bằng để nghỉ ngơi, đồng thời động viên con trước khi vào đoàn làm phim thì bất ngờ nhận được tin nhắn từ một người tự giới thiệu là người tổ chức sản xuất phim thông báo đổi vai của bé V.N.B.A cho một diễn viên nhí khác.

Theo chị Phùng Bích Dần, sự thay đổi của đoàn làm phim khiến bé V.N.B.A cảm thấy xấu hổ với bạn bè và bị sốc tâm lý nặng.

Với tư cách là Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội, ông nhìn nhận như thế nào về vụ việc cháu bé V.N.B.A đã trúng casting phim “Đi giữa trời rực rỡ” do Công ty TNHH MTV SK Connect sản xuất nhưng sau đó bị loại, dẫn đến những tổn thương về mặt tâm lý?

– Tôi nghĩ, đây là một sự việc hết sức đáng tiếc. Có thể có rất nhiều lý do, cả khách quan, cả chủ quan dẫn đến sự việc này. Tuy nhiên, tôi cho rằng, chúng ta cần nhìn nhận vấn đề này từ góc độ bảo vệ quyền lợi của cá nhân và bảo đảm công bằng trong các hoạt động văn hóa nghệ thuật.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn. Ảnh: NVCC

Vụ việc cháu bé bị thay thế vai diễn dẫn đến bị tổn thất tinh thần, sang  chấn tâm lý không chỉ ảnh hưởng đến bản thân cháu mà còn phản ánh một vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng về quy trình và đạo đức trong ngành điện ảnh. Từ sự việc này, chúng ta có thể nhận thấy tầm quan trọng của việc xây dựng và duy trì các quy chuẩn chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của các diễn viên, đặc biệt là trẻ em trong ngành công nghiệp giải trí.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng và các tổ chức văn hóa nghệ thuật nên tăng cường giám sát và đảm bảo việc thực hiện đúng các thỏa thuận hợp đồng, cũng như hỗ trợ kịp thời cho những cá nhân bị ảnh hưởng. Chúng ta cần có các biện pháp cụ thể để cải thiện tình hình, chẳng hạn như việc xây dựng các cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả hơn hoặc cung cấp hỗ trợ tâm lý cho các diễn viên nhỏ tuổi.

Theo ông, trong câu chuyện này, cần làm rõ trách nhiệm của phía đoàn phim như thế nào?

– Theo tôi, để giải quyết vụ việc cháu bé bị thay thế vai diễn vào phút chót trong phim “Đi giữa trời rực rỡ” cần làm rõ trách nhiệm của cả đoàn phim và phụ huynh. Về trách nhiệm của đoàn phim “Đi giữa trời rực rỡ”, tôi nghĩ, đoàn phim phải tuân thủ hợp đồng đã ký, bảo đảm quyền lợi của diễn viên nhỏ tuổi, và giải quyết tranh chấp công bằng. Nếu không thực hiện đúng nghĩa vụ hoặc có thay đổi về diễn viên thì họ cần thông báo và bồi thường cho bên bị ảnh hưởng.

Về trách nhiệm của phụ huynh, tôi cho rằng, phụ huynh cần kiểm tra kỹ hợp đồng, giám sát và hỗ trợ cháu bé trong quá trình làm việc. Họ nên yêu cầu giải quyết công bằng nếu có tranh chấp và kêu gọi các cơ quan chức năng can thiệp nếu cần. Làm rõ trách nhiệm của cả hai bên sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của cháu bé, đảm bảo môi trường làm việc lành mạnh và công bằng trong ngành giải trí.

Thực tế, hiện nay có rất nhiều ông bố, bà mẹ… mong muốn con sớm được nổi tiếng, sớm được thỏa mãn niềm đam mê nghệ thuật nhưng lại chưa chuẩn bị cho con một tâm lý vững vàng, chưa lường trước được những tình huống không như kỳ vọng sẽ xảy ra với con mình. Ông suy nghĩ sao về điều này?

– Tôi cho rằng, việc nhiều phụ huynh mong muốn con mình sớm nổi tiếng và thành công trong nghệ thuật, nhưng thiếu sự chuẩn bị tâm lý và đồng hành cùng con là một vấn đề rất đáng lưu tâm. Áp lực từ phụ huynh có thể gây ra căng thẳng và tổn hại tâm lý cho trẻ, đặc biệt khi trẻ gặp phải những tình huống không như kỳ vọng.

Phụ huynh thường đặt quá nhiều kỳ vọng mà không chuẩn bị cho con về mặt tâm lý, dẫn đến việc trẻ em phải đối mặt với áp lực mà không có sự hỗ trợ cần thiết. Thiếu sự đồng hành từ phụ huynh có thể làm gia tăng cảm giác đơn độc và căng thẳng cho trẻ.

Cảnh trong phim “Đi giữa trời rực rỡ”. Ảnh chụp màn hình.

Vậy cần có những biện pháp gì để thay đổi nhận thức của các phụ huynh trong những sự việc tương tự?

– Tôi nghĩ, để thay đổi nhận thức của phụ huynh, chúng ta cần tăng cường các hoạt động tuyên truyền và giáo dục về sự cần thiết của sự chuẩn bị tâm lý cho trẻ em, qua các hội thảo, buổi nói chuyện và tài liệu hướng dẫn. Cùng với đó là khuyến khích phụ huynh tham gia vào quá trình học tập và phát triển của con, hỗ trợ để họ có thể đồng hành hiệu quả.

Bên cạnh đó, chúng ta cần tạo các cơ chế hỗ trợ cho trẻ em tham gia hoạt động nghệ thuật như tư vấn tâm lý và hỗ trợ từ chuyên gia để giúp trẻ đối phó với áp lực và duy trì sức khỏe tâm lý. Tôi cho rằng, thay đổi nhận thức và cải thiện sự chuẩn bị cho trẻ là cần thiết để đảm bảo môi trường phát triển lành mạnh và hỗ trợ tương lai nghệ thuật của các em.

Theo ông, cần có những lưu ý gì đối với việc sử dụng lao động là trẻ vị thành niên trong lĩnh vực nghệ thuật đối với các đơn vị, tổ chức?

– Tôi đồng ý khi sử dụng lao động là trẻ vị thành niên trong lĩnh vực nghệ thuật, các tổ chức rất cần lưu ý những điểm như phải tuân thủ tất cả quy định pháp luật liên quan đến lao động trẻ vị thành niên trong lĩnh vực nghệ thuật. Từ đó, bảo đảm điều kiện làm việc an toàn và không gây hại cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Tuân thủ quy định về số giờ làm việc tối đa cho trẻ vị thành niên, đồng thời đảm bảo có thời gian nghỉ ngơi đầy đủ để trẻ không bị quá tải.

Đặc biệt, phải bảo đảm rằng công việc không ảnh hưởng đến thời gian học tập của trẻ. Phải có sự sắp xếp hợp lý để trẻ có thể hoàn thành việc học và tham gia các hoạt động nghệ thuật. Đồng thời, rút kinh nghiệm từ vụ việc vừa nêu trên, các đơn vị, tổ chức cần cung cấp hỗ trợ tâm lý để trẻ có thể đối phó với áp lực nghề nghiệp. Tạo điều kiện để trẻ có thể tiếp cận các dịch vụ tư vấn và hỗ trợ khi cần thiết.

Tôi cho rằng, chúng ta cũng nên khuyến khích sự phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm cả kỹ năng xã hội, học tập và các hoạt động ngoài nghệ thuật. Vì thế, điều này rất cần có sự đồng hành của phụ huynh trong việc theo dõi, giám sát điều kiện làm việc và có vai trò giám sát để đảm bảo quyền lợi của trẻ được bảo vệ.

Hiện ở Việt Nam có những quy định nào trong việc sử dụng trẻ vị thành niên tham gia các hoạt động nghệ thuật như: phim ảnh, ca nhạc, xiếc…? Liệu các quy định đó đã đủ chặt chẽ chưa thưa ông?

– Việc mời trẻ vị thành niên tham gia các hoạt động nghệ thuật như: phim ảnh, ca nhạc, xiếc… hiện đã được điều chỉnh bởi một số quy định pháp luật tại Việt Nam và quốc tế.

Trong đó, Bộ luật Lao động (2019) quy định về sử dụng lao động dưới 15 tuổi, bao gồm điều kiện làm việc, giờ làm việc, và quyền lợi của trẻ em. Trẻ em dưới 13 tuổi chỉ được tham gia lao động nghệ thuật với sự đồng ý của phụ huynh và cơ quan có thẩm quyền.

Luật Trẻ em (2016) cũng có những quy định bảo vệ quyền lợi của trẻ em, đặc biệt là quyền được học tập, vui chơi, và phát triển trong môi trường an toàn. Hay Nghị định 56/2017/NĐ-CP có các quy định cụ thể về việc bảo vệ trẻ em trong các trường hợp bị bóc lột, tổn hại về thể chất và tinh thần…

Bên cạnh đó, chúng ta cũng đã phê chuẩn Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em phê chuẩn, quy định quyền của trẻ em trong các lĩnh vực khác nhau, bao gồm quyền được bảo vệ khỏi lao động bóc lột và nguy hiểm.

Tuy nhiên, dù chúng ta đã có nhiều quy định pháp luật, nhưng rõ ràng, việc thực thi các quy định này chưa được đồng bộ và đôi khi còn thiếu sự giám sát chặt chẽ, dẫn đến những vi phạm quyền lợi của trẻ cho rằng, dù các quy định đã tồn tại, nhưng cần tiếp tục hoàn thiện và tăng cường giám sát trong lĩnh vực nghệ thuật nói riêng, các lĩnh vực khác nói chung để đảm bảo sự an toàn và phát triển toàn diện cho trẻ em.

Cảm ơn PGS.TS Bùi Hoài Sơn đã chia sẻ thông tin!