Lựa chọn tên nào cho các tỉnh sau sáp nhập?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng sau khi sáp nhập các tỉnh, việc khôi phục lại các tên gọi cũ của các tỉnh, thành đã từng tồn tại như Hà Nam Ninh, Hải Hưng, Bắc Thái, Phú Khánh… là một ý tưởng đáng cân nhắc.

Khi sáp nhập các tỉnh, thành phố, việc lựa chọn tên gọi cho đơn vị hành chính mới sẽ là một vấn đề cần giải quyết? Lấy lại tên cũ của một tỉnh, thành cũ trước đó hay tạo ra một tên gọi mới? Theo ông, làm thế nào để lựa chọn tên gọi mới đảm bảo tính kế thừa và phù hợp với giai đoạn phát triển mới? Làm sao để tên gọi mới nhưng không làm xóa sổ tên địa danh gắn với lịch sử, văn hóa địa phương?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Việc lựa chọn tên gọi cho đơn vị hành chính mới sau khi sáp nhập các tỉnh, thành phố không chỉ là một vấn đề kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa văn hóa, lịch sử và bản sắc địa phương sâu sắc.

Một cái tên không chỉ đơn thuần là danh xưng hành chính, mà còn gắn liền với ký ức tập thể, niềm tự hào của người dân, cũng như thể hiện tinh thần kế thừa và phát triển trong giai đoạn mới.

Tôi nghĩ rằng, có hai hướng chính trong việc đặt tên cho các đơn vị hành chính mới. Một là khôi phục lại tên gọi của một tỉnh, thành đã từng tồn tại trong lịch sử, như một cách tôn vinh và bảo tồn giá trị văn hóa, lịch sử địa phương. Nhiều địa danh cũ mang trong mình những câu chuyện, những dấu ấn quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của vùng đất, nếu được sử dụng lại sẽ giúp người dân có sự kết nối với quá khứ, tạo nên niềm tự hào và sự gắn kết trong cộng đồng.

Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, việc tạo ra một tên gọi mới cũng là một lựa chọn hợp lý, đặc biệt khi việc sáp nhập là sự kết hợp của nhiều đơn vị có bản sắc khác nhau. Một cái tên mới mang tính đại diện rộng hơn, không nghiêng về một địa phương cụ thể, sẽ giúp tạo ra sự đồng thuận, tránh cảm giác thiên vị giữa các vùng. Quan trọng là tên gọi đó phải mang ý nghĩa tích cực, phản ánh được đặc trưng địa lý, lịch sử, văn hóa của cả khu vực được sáp nhập, đồng thời phù hợp với xu hướng phát triển trong thời đại mới.

Để đảm bảo tính kế thừa và tránh làm mất đi dấu ấn của các địa danh cũ, chúng ta có thể áp dụng nhiều giải pháp linh hoạt.

Chẳng hạn, nếu một tên mới được chọn, thì các địa danh lịch sử có thể được giữ lại trong các tên gọi hành chính cấp huyện, cấp xã, hoặc trở thành những danh xưng gắn với các công trình, khu đô thị, khu du lịch, trường học, di tích,… Điều này sẽ giúp duy trì sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, không làm “biến mất” những giá trị lịch sử quan trọng.

Việc đặt tên cho một đơn vị hành chính mới không chỉ cần sự cân nhắc thận trọng từ các cơ quan quản lý, mà còn cần sự tham gia, đóng góp ý kiến từ chính người dân địa phương.

Một cái tên mang tính biểu tượng, vừa có sự kế thừa, vừa mở ra một tầm nhìn mới cho sự phát triển, sẽ là cầu nối vững chắc giữa truyền thống và tương lai, góp phần tạo dựng bản sắc riêng cho mỗi địa phương trong giai đoạn phát triển mới.

Trong dư luận, nhiều ý kiến cho rằng nên sử dụng các tên gọi cũ của nhiều tỉnh thành đã từng tồn tại như Hà Nam Ninh, Hải Hưng, Bắc Thái,….Quan điểm của ông về ý kiến này như thế nào?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi cho rằng, việc khôi phục lại các tên gọi cũ của các tỉnh, thành đã từng tồn tại như Hà Nam Ninh, Hải Hưng, Bắc Thái, Phú Khánh… là một ý tưởng đáng cân nhắc, bởi những địa danh này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn gắn bó mật thiết với ký ức của nhiều thế hệ người dân.

Khi nhắc đến những cái tên này, người ta không chỉ nhớ về một đơn vị hành chính mà còn gợi lên những dấu ấn văn hóa, những đặc trưng vùng miền đã từng tồn tại, tạo nên sự gắn kết cộng đồng và niềm tự hào địa phương.

Việc sử dụng lại tên cũ có thể là một giải pháp giúp quá trình sáp nhập trở nên dễ dàng hơn về mặt tâm lý và xã hội. Người dân của các địa phương đã từng chung một đơn vị hành chính trong quá khứ sẽ có sự quen thuộc nhất định, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hợp nhất và điều hành sau này.

Ngoài ra, việc này cũng giúp tránh những tranh luận không cần thiết về tên gọi mới, bởi đây là những danh xưng đã được lịch sử ghi nhận và có độ chấp nhận cao trong cộng đồng.

Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp đều có thể hoặc nên áp dụng cách làm này. Một số tỉnh sau khi tách ra đã có những sự thay đổi lớn về diện mạo, kinh tế, xã hội, bản sắc vùng miền. Nếu chỉ đơn thuần sử dụng lại tên cũ mà không cân nhắc đến sự thay đổi của thực tế, có thể sẽ không còn phù hợp với tình hình phát triển hiện tại. Trong những trường hợp đó, việc tìm kiếm một tên gọi mới, mang tính bao quát và phản ánh đúng đặc điểm của vùng đất sau sáp nhập, sẽ là lựa chọn hợp lý.

Quan trọng nhất vẫn là lắng nghe ý kiến của người dân và các chuyên gia trước khi quyết định đặt tên cho đơn vị hành chính mới.

Nếu một địa danh cũ có thể khơi dậy niềm tự hào, sự gắn kết và phù hợp với bối cảnh hiện tại, thì việc sử dụng lại là một hướng đi tốt. Nhưng nếu cần một danh xưng mới để phản ánh đúng bản sắc, sự phát triển của khu vực, thì cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tên gọi đó vừa mang tính kế thừa, vừa mở ra một tầm nhìn mới cho tương lai.

Trên thực tế việc sáp nhập một số xã, phường hoặc huyện trong thời gian qua cho thấy vì mỗi đơn vị hành chính có tính đặc trưng riêng nên khi đặt tên cho đơn vị hành chính mới sau sáp nhập, ai cũng muốn giữ lại tên của mình. Dẫn đến việc, tên gọi mới được hình thành từ việc lấy 2 từ của 2 đơn vị hành chính cũ ghép lại với nhau. Theo ông, liệu phương án này có tối ưu hay không?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi nghĩ rằng, phương án ghép hai từ của hai đơn vị hành chính cũ để tạo thành tên gọi mới là một cách làm mang tính dung hòa, nhưng chưa hẳn là tối ưu. Bởi lẽ, mỗi địa danh đều mang trong mình một bề dày lịch sử, văn hóa và bản sắc riêng, khi chỉ lấy một phần tên để ghép với địa danh khác, vô hình trung có thể làm mất đi ý nghĩa trọn vẹn và làm phai nhạt bản sắc của từng vùng.

Tuy nhiên, cách đặt tên ghép thường tạo ra những địa danh mới nghe có phần gượng gạo, thiếu sự tự nhiên và khó có sự liên kết với đặc trưng lịch sử – văn hóa của khu vực.

Hơn nữa, một số tên ghép có thể dài dòng, khó đọc, khó nhớ, thậm chí có những trường hợp còn gây tranh luận trong dư luận khi người dân cảm thấy phần tên của địa phương mình bị cắt giảm, không được thể hiện đầy đủ. Điều này có thể ảnh hưởng đến tâm lý cộng đồng và làm giảm sự đồng thuận trong quá trình sáp nhập.

Thay vì áp dụng cách ghép tên một cách cơ học, chúng ta cần cân nhắc những tiêu chí quan trọng hơn trong việc đặt tên, chẳng hạn như yếu tố lịch sử, địa lý, văn hóa hoặc một biểu tượng chung mang tính đại diện cho cả khu vực.

Nếu một trong hai địa danh cũ có ý nghĩa đặc biệt hoặc đã in sâu trong tâm thức người dân, việc giữ nguyên tên đó có thể là một lựa chọn hợp lý. Hoặc cũng có thể nghiên cứu một tên gọi mới, vừa phản ánh được đặc trưng của vùng đất sau sáp nhập, vừa đảm bảo yếu tố kế thừa, tránh những tranh cãi không đáng có.

Một cái tên không chỉ là danh xưng hành chính, mà còn là biểu tượng cho sự gắn kết, niềm tự hào và tinh thần phát triển của cả một cộng đồng. Vì vậy, cần có cách tiếp cận linh hoạt, sáng tạo hơn, thay vì chỉ đơn thuần ghép chữ từ các địa danh cũ.